روزنامه‌نگاري بحران و رسانه ملي

روزنامه‌نگاري بحران و رسانه ملي

دكتر محمود اسعدي
گفته‌اند خبر خوب، خبر بد است. به همين دليل مردم در هنگام بحران و بروز حوادث غيرمترقبه به شدت كنجاوند. در اين موقعيت سرعت و ارائه خبر نخستين، بسيار مهم است. طبيعي است شبكه‌هاي اجتماعي به دليل همين ويژگي جلودارند و مورد اقبال مخاطب واقع مي‌شوند اما پس از اخذ خبر اوليه بلافاصله نياز دوم و ضروري كه استناد خبر است در صدر نيازها قرار مي‌گيرد. آنها مي‌خواهند بدانند چه مقدار از خبر ارائه شده صحيح و درست است؟ در اينجا ديگر شبكه‌هاي اجتماعي محمل مناسبي نيستند چرا كه تقريباً مخاطب مي‌داند كه اخبار اين رسانه‌ها چندان مستند نيست.
روشن است در اين مرحله تلويزيون‌هاي رسمي و سايت‌هاي معتبر براي راستي‌آزمايي مورد وثوق واقع مي‌شوند. در اين ميان رسانه‌هاي نزديك به واقعه (شهر، كشور، محل و...) بهتر و بيشتر موثرند. در اينجا روزنامه‌نگاري بحران بايد به خوبي بتواند دو نياز اساسي را توامان پاسخ گويد: خبررساني به هنگام و پيشگيري از تشنج و اضطراب و نگراني.
در واقعه تروريستي چهارشنبه در دو منطقه مرقد امام و مجلس شوراي اسلامي، سايت جماران بهتر از سايت مجلس عمل كرد، به گونه‌اي كه «منبع» خبر بسياري از خبرگزاري‌ها و سايت‌هاي مشهور بود. در حوزه رسانه‌هاي تصويري و تلويزيوني، شبكه خبر عملكرد متفاوت داشت. رسانه ملي با پخش تصاوير جلسه علني مجلس، درصدد القاي آرامش در جامعه بود كه از اين نظر اقدام مناسبي بود. مخاطب كه از طريق شبكه‌هاي اجتماعي شاهد حمله مسلحانه به ساختمان همجوار صحن علني مجلس بود، همزمان جلسه رسمي مجلس را مي‌ديد كه در كمال آرامش به بحث خود ادامه مي‌دهند، اما كاش سرعت ارائه اخبار تندتر و فواصل ارائه اتفاق‌ها متناسب با نياز مخاطب پوشش داده مي‌شد، آرامش جامعه با بي‌خبري و بي‌اعتنايي به رخدادها اتفاقاً مخدوش مي‌شود.
روزنامه‌نگاري بحران به همين منظور تدريس و آموزش داده مي‌شود، اگرچه اصول ثابت براي اين نحله روزنامه‌نگاري متصور نيست لكن بر اساس تجربه و دانش قبلي رخدادها و براساس منطقه و مكان هر كشور مي‌توان از قبل تمهيداتي انديشيد تا در هنگام وقوع واقعه از شتابزدگي و بي‌برنامگي پيشگيري كرد. در اين مواقع به عنصر سرگرمي و بزرگ‌نمايي نبايد توجه شود. هيجان زدگي و ارائه تصاوير اغراق‌آميز نيز مناسب نيست. بايد به گونه‌اي عمل شود كه مردم خودشان را در گزارش‌هاي شما ببينند.
در روزنامه‌نگاري بحران چند نكته حائز اهميت است:
1ـ آن چه اتفاق افتاده را بيان كنيد.
2ـ جنبه‌هاي انساني و عاطفي رويداد را نشان دهيد.
3ـ به مرور و با مديريت زمان اطلاعات مورد وثوق را به مخاطب ارائه كنيد.
4ـ از مصيبت وارده نبايد نعمت خبري ساخت. به ديگر سخن نبايد درصدد بهره‌برداري از رنج‌ وارده بر آسيب‌‌ديدگان باشيد.
5ـ به طور «ويژه» به موضوع بپردازيد به گونه‌اي كه مخاطب نپندارد مثلا به منظور القاي آرامش درصدد نفي كل خبر هستيد.
6ـ با افراد دخيل موضوع خبر مرتب گفتگو كنيد و به زبان اول شخص و مستقيم خبر ارائه كنيد.
7ـ پيچيدگي‌هاي بحران را تشريح كنيد تا عطش خبري تلطيف و حوزه انتظار مخاطب تعديل شود.
8ـ به اعداد و آمار توجه ويژه داشته باشيد تا از تناقض پرهيز شود.
9ـ كاملاً حواستان به ديگر رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي باشد. وقوف به اين كه شما مرجع خبر هستيد مهم است.
10ـ بدانيد خبر تكراري ‌شما از يك واقعه مي‌تواند به واسطه مستند بودن جذاب باشد.
به نظر مي‌رسد رسانه‌هاي نو بايستي به موضوع روزنامه‌نگاري بحران اعم از حوادث غيرمترقبه مثل سيل و زلزله و نيز اتفاقاتي مثل ترور حساس و آموزش و درك لازم و متناسب با وقايع را داشته باشند تا همچنان به عنوان مرجع و منبع خبر مستند مورد اقبال مخاطب قرار گيرند.